Sok z brzozy (OSKOŁA) – to, co musisz o nim wiedzieć

4 kwietnia 20232 stycznia 2024 Kinga

Sok z brzozy, nazywany też oskołą lub brzozowiną, przez osoby prywatne jest dziś pozyskiwany rzadko. Mam wrażenie, że z wieloletniego przyzwyczajenia sięgają po niego osoby starsze, które proceder ten powtarzają co roku. Także oznak pozyskiwania soku z brzozy nie widuję zbyt często. W tym roku skorzystałam z brzóz rosnących w lesie – i tak, wymagało to odrobinę cierpliwości.

Spis treści:

Sok z brzozy – właściwości i zastosowanie
1.1. Sok z brzozy – skład
1.2. Sok z brzozy – co daje?
1.3. Czy sok z brzozy może zaszkodzić?
Sok z brzozy – gdzie i kiedy zbierać?
2.1. Kiedy zbieramy sok z brzozy?
2.2. Jak legalnie pozyskać oskołę z lasu?
2.3. Jak pozyskać sok z brzozy?
2.4. Jak przechowywać sok z brzozy?
Sok z brzozy – FAQ

Sok z brzozy – podsumowanie:
– dostępny jest bardzo krótko,
– jego pozyskanie na terenach Lasów Państwowych wymaga pozwolenia,
– smakuje jak lekko posłodzona woda,
– produkt sezonowy.

Sok z brzozy – właściwości i zastosowanie

Sok z brzozy to leśny surowiec niedrzewny przeznaczony do celów spożywczych. Coraz częściej jednak sok brzozowy pojawia się także jako składnik wielu kosmetyków (w tym produktów do włosów i skóry). Głównym problemem związanym z jego użyciem jest niska trwałość. Stosuje się metody jego konserwacji, jednak wpływają one na obniżenie wartości odżywczej.

Wino z brzozy – przepis, porady i kilka wskazówek.

Sok z brzozy – skład

Sok brzozowy w około 95% składa się z wody, jednak pozostałe składniki sprawiają, że produkt ten świetnie nawadnia. Uwielbiam smak świeżej wody brzozowej – daje przyjemne uczucie orzeźwienia, zwłaszcza ten zbierany przez noc.

Co takiego zawiera sok z brzozy?

glukoza,
fruktoza,
aminokwasy,
peptydy,
flawonoidy,
taniny,
betuliny,
polifenole,
enzymy,
kwas foliowy,
kwas jabłkowy,
kwas cytrynowy,
salicylan metylu,
kwas asparaginowy,
kwas chlorogenowy,
sód,
potas,
wapń,
cynk,
fosfor,
magnez,
żelazo,
witaminy z grupy B,
witamina C.

Sok z brzozy – co daje?

Przede wszystkim oskoła wpływa korzystnie na nerki, wspierając usuwanie substancji toksycznych dla organizmu. Pomaga również pozbyć się nadmiaru wody z organizmu i usuwać złogi w moczowodach. Sok z brzozy wspiera leczenie kamicy nerkowej, zapalenia nerek, dny moczanowej, przewlekłych chorób dróg moczowych i obrzęków sercowo naczyniowych. Wpływa także na pracę wątroby, chroniąc ją przed marskością.

W składzie soku z brzozy znajduje się kwas chlorogenowy, który zmniejsza wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego. Część ze składników, np. salicylan metylu działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i rozgrzewająco. Zawarte w składzie brzozowiny przeciwutleniacze przeciwdziałają chorobom niedokrwiennym serca. Sok z brzozy wspiera leczenie wrzodów, nadżerek i nieżytu żołądka, a także wzmacnia układ odpornościowy.

Podsumowując, co daje sok brzozowy?

wspiera leczenie przewlekłych chorób dróg moczowych,
pomaga usuwać złogi w moczowodach,
usuwa nadmiar wody z organizmu,
oczyszcza organizm z toksyn,
przeciwdziała chorobom niedokrwiennym serca,
wspiera leczenie wrzodów, nadżerek i nieżytu żołądka,
wzmacnia układ odpornościowy.

W przypadku kosmetycznych właściwości oskoły wspomnieć należy przede wszystkim to, że:

przyspiesza proces gojenia się ran i oparzeń,
zmniejsza problem przetłuszczającej się skóry głowy,
reguluje pracę gruczołów łojowych,
wzmacnia włosy.

Sok brzozowy znalazł zastosowanie przede wszystkim w przemyśle spożywczym. W wielu aptekach i sklepach internetowych znajdziesz sok w postaci czystej lub z dodatkiem innych ekstraktów, lub roślinnych. Najlepiej jest jednak pozyskać go samodzielnie. O tym, jak to zrobić, przeczytasz tutaj.

Czy sok z brzozy może zaszkodzić?

Przeciwskazaniem do stosowania soku z brzozy jest:

uczulenie na pyłek brzozy,
nadwrażliwość na składniki soku,
niewydolność układu moczowego,
niedrożność dróg moczowych,
obrzęki związane ze schorzeniami serca i nerek.

Sok z brzozy może być stosowany także przez kobiety w ciąży – zarówno jako napój, jak i kosmetyk. Mogą go pić również dzieci powyżej drugiego roku życia, jednak w niewielkich ilościach. Bezpieczną granicą wieku jest ukończenie 12. roku życia.

Ok, jeszcze jedna sprawa: jak to jest z tymi metalami ciężkimi w soku brzozowym? Nieco światła na ten problem rzuca artykuł (Bezpieczeństwo zdrowotne spożywania soku brzozowego[…]), w którym wykazano, że:

brzozy rosnące na gruntach porolnych, na których stosowano nawozy sztuczne, odznaczały się statystycznie wyższą zawartością kadmu;
podobnie sytuacja wyglądała w przypadku zawartości pozostałości środków ochrony roślin (kilkudziesięcioletni las brzozowy nasadzony na gruncie porolnym);
bliskie sąsiedztwo źródeł niskiej emisji determinowało z kolei zawartość w soku brzozowym wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, jednak nie stwierdzono przekroczenia obowiązujących norm żywnościowych, określonych do podobnych środków spożywczych;
trafne wytypowanie miejsca poboru soku brzozowego z dala od potencjalnych źródeł zanieczyszczeń, wydaje się być decydujące w kontekście bezpieczeństwa zdrowotnego pozyskiwanego surowca.

Sok z brzozy – gdzie i kiedy zbierać?

Teraz czas na najciekawszą część dotyczącą soku brzozowego, czyli jego pozyskiwanie. Jeżeli zdecydujesz się na zbiór oskoły, a nigdy wcześniej tego nie robiłeś, musisz wiedzieć o kilku sprawach, które opisałam poniżej.

Kiedy zbieramy sok z brzozy?

Sok zbiera się na przełomie marca i kwietnia. Wszystko zależy jednak od tego, kiedy ruszy wegetacja brzóz. W tym roku sok brzozowy zbierałam w dniach 20 – 26 marca, z tym że nie wszystkie drzewa wystartowały równocześnie. O ile brzózki rosnące u mnie na podwórku w miejscu nasłonecznionym zaczęły wegetację szybko, o tyle te w lesie parę dni później. Stąd też musisz wiedzieć, że zbieranie soku brzozowego wymaga trochę czasu i czujności. Trzeba wstrzelić się w tych kilka, kilkanaście dni, nim brzozy wypuszczą pączki.

Porada zbieracza: wybieraj drzewa rosnące w głębi lasu, bo podczas zbioru soku będzie w nich mniej nieproszonych gości. Sok lecący z drzew w miejscach nasłonecznionych i ciepłych przywołuje roje much. W głębi lasu temperatura nie zmienia się tak gwałtownie i owadów jest dużo mniej, a przeważnie wcale.

Jak legalnie pozyskać oskołę z lasu?

Nie ma problemu, jeżeli brzozy rosną na Twoim podwórku. Jeżeli jednak chcesz pozyskiwać z drzew rosnących w lesie zarządzanym przez Lasy Państwowe, sprawa wygląda inaczej. Wówczas musisz zwrócić się leśniczego z Twojego Nadleśnictwa, on wskaże Ci miejsce, w którym możesz robić to bez obaw i całkowicie legalnie. Dlaczego mimo wszystko warto zapytać? W moim przypadku Leśniczy wskazał mi niewielki las, który w przyszłym roku pójdzie do wycinki. Brzozy w tym lesie są już bardzo duże, a więc i soku z nich pozyskać można więcej. Wybierając drogę legalnego pozyskania soku brzozowego, unikasz również mandatu, który może wynosić nawet 500 zł.

Ok, zakładam, że załatwiłeś już pozwolenie z lasu, to teraz czas na metodę pozyskiwania soku brzozowego – krok po kroku.

Jak pozyskać sok z brzozy?

Tego potrzebujesz:

wiertarka akumulatorowa,
wiertło,
silikonowy wężyk,
szklana butelka lub inne naczynie z wąską szyjką.

Krok 1. Wybierz drzewo do dużej średnicy – bez oznak chorób i częściowego obumarcia.
Krok 2. Na wysokości około 30 – 40 cm wywierć do dwóch otworów w odległości kilkunastu centymetrów od siebie.
Krok 3. Umieść silikonowe wężyki w otworach tak, aby były dopasowane szczelnie.
Krok 4. Poczekaj, aż w wężyku pojawi się płyn. Powinieneś zauważyć moment, w którym go „zassie”.
Krok 5. Umieść drugi koniec wężyka w naczyniu.
Krok 6. Czekaj, aż sok napłynie.
Krok 6. Na koniec, gdy pozyskasz odpowiednią ilość soku, zatkaj szczelnie otwory drewnianymi kołeczkami.

Z dużego drzewa można pozyskać od 5 do 7 litrów soku na dobę. Nie warto jednak przesadzać, aby nie ryzykować uszkodzeniem drzewa.

Jak przechowywać sok z brzozy?

Sok z brzozy jest produktem bardzo nietrwałym. W temperaturze pokojowej mętnieje i zaczyna fermentować już po kilkunastu godzinach. Przechowywany w lodówce wytrzymuje 3 – 4 doby. Jeżeli nie planujesz go pasteryzować, wypijaj na bieżąco.

Co możesz zrobić z soku brzozowego? Oto najpopularniejsze sposoby jego wykorzystania:

sok do bezpośredniego spożycia,
wino z soku brzozowego,
sok brzozowy na skórę,
sok brzozowy na włosy.

Źródła:

Bezpieczeństwo zdrowotne spożywania soku brzozowego w kontekście wzrastającej popularności surowców leśnych, Maciej Bilek, Klaudia Chochołek, Wojciech Szwerc, Stanisław Sosnowski, Paweł Staniszewski, Studia i Materiały CEPL w Rogowie, 2018.
Wiedza bezpośrednia i doświadczenie 🙂

Sok z brzozy – FAQ

1. Sok z brzozy – jak pić?

Najlepiej prosto z drzewa! Jeżeli jednak szukasz większych doznań smakowych, możesz dodać do niego inne składniki: miód, sok z malin czy czarnego bzu. Pamiętaj, aby sok z brzozy spożywać na zimno.

2. Kiedy zbieramy sok z brzozy?

Zazwyczaj między marcem a kwietniem.

3. Czy sok z brzozy podnosi cukier?

Diabetycy mogą spożywać sok brzozowy w umiarkowanych ilościach, ponieważ cukry w jego składzie nie wpływają na poziom insuliny w organizmie.

4. Ile soku można pozyskać z jednego drzewa?

Średnio z brzozy o średnicy powyżej 100 cm (obwód mierzony około 20 – 30 cm nad ziemią) pozyskać można od 5 do 7 litrów soku.

5. Czy sok z brzozy można gotować?

Raczej nie, ponieważ wysoka temperatura prowadzi do utraty niektórych jego właściwości.

6. Czy sok z brzozy można mrozić?

Tak, jest to jedna z form jego konserwowania. Co ważne, wówczas ryzyko utraty wartości soku właściwie nie występuje lub jest minimalne.